Γράφει ο Λουκιανός Ζαμίτ

Πρόλογος

Το 2017 συμπληρώθηκαν 65 χρόνια από την ίδρυση της Εταιρείας Κερκυραϊκών Σπουδών (1952) [στο εξής, Ε.Κ.Σ. ή Εταιρεία], που είχε σκοπό να καλύψει το μεγάλο κενό που δημιουργήθηκε στον πνευματικό χώρο της Κέρκυρας, ως μια από τις συνέπειες του β΄ παγκοσμίου πολέμου.

Η μακρά αυτή διαδρομή δικαίωσε απόλυτα τον εμπνευστή αυτής της πρωτοβουλίας, τον Κώστα Δαφνή, ο οποίος, μέχρι τον θάνατό του, υπήρξε η ψυχή της Εταιρείας.

Σύντομο ιστορικό

Όπως είναι γνωστό, την αρχική ιδέα για την ίδρυση της Ε.Κ.Σ. συνέλαβε το ανήσυχο και δημιουργικό μυαλό του Κώστα Δαφνή. Μαζί με τον διαπρεπή νομικό και λόγιο Θεόδωρο Μακρή κι άλλους εκλεκτούς Κερκυραίους και Κερκυραίες με πνευματικά ενδιαφέροντα αποφάσισαν να προχωρήσουν στην υλοποίηση του ανιδιοτελούς τους στόχου. Το σχετικό καταστατικό ψηφίστηκε στις 17 Φεβρουαρίου 1952 και το υπέγραψαν τα 23 ιδρυτικά μέλη, ήτοι: Από τον χώρο των γραμμάτων και της ιστορικής έρευνας η Ειρήνη Δενδρινού, η Αβιγαήλ Νικοκάβουρα, η Μαρή Ασπιώτη, ο Κώστας Δαφνής, ο Νίκος Καρύδης, ο Μ.Ι. Δεσύλλας, ο Ιάσων Δεπούντης και ο Γιάννης Μωραΐτης, από τον χώρο των τεχνών η Ελπίδα Χαλικιοπούλου, από τον νομικό κόσμο ο Θεόδωρος Μακρής, ο Σπύρος Ναθαναήλ, ο Χαράλαμπος Φαγογένης, ο Περικλής Καρύδης, ο Σπύρος Χονδρογιάννης, η Αυγή Θ. Μακρή, η Μαρή Θ. Μακρή και ο Παναγιώτης Γαστεράτος, από τον χώρο της εκπαίδευσης ο Σταμάτιος Λάσκαρης, ο Κωνσταντίνος Γρόλλιος, ο Γιάννης Λινάρδος κι η Χαρά Στούπη, και τέλος η Ιουλία Γρόλλιου και η Αικατερίνη Χονδρογιάννη.

Εκ μέρους του εκάστοτε Δ.Σ. έγινε συνεχής και σοβαρή προσπάθεια ώστε να καλυφθούν ικανοποιητικά οι περισσότεροι από τους τεθέντες στόχους, όπως: α) έρευνα της ιστορίας, λαογραφίας και γενικώς της πνευματικής και καλλιτεχνικής παραγωγής της Κέρκυρας, β) μελέτη της κερκυραϊκής οικονομίας και των επιμέρους προβλημάτων της, γ) διαφύλαξη, συντήρηση, έρευνα και έκδοση των ιστορικών και καλλιτεχνικών μνημείων και χειρογράφων κ.λπ., δ) ίδρυση, οργάνωση και λειτουργία λαϊκών αναγνωστηρίων και λαϊκών βιβλιοθηκών στην πόλη και την ύπαιθρο, κ.λπ.

Κατά τα πρώτα της βήματα η Ε.Κ.Σ. χρησιμοποίησε χώρο του πρώην Φρουραρχείου, στην οδό Καποδιστρίου. Τα βιβλία που αποκτούσε η Ε.Κ.Σ. τα έθετε στη διάθεση της νεολαίας με τη δημιουργία λαϊκού αναγνωστηρίου. Ταυτόχρονα, η Εταιρεία αποφάσισε να προβεί στην αναστήλωση του κατεστραμμένου, από τους βομβαρδισμούς, σπιτιού, όπου έζησε και πέθανε ο εθνικός μας Ποιητής Διονύσιος Σολωμός. Τη μελέτη και την επίβλεψη ανέλαβαν, αφιλοκερδώς, ο αρχιτέκτονας Ιωάννης Κόλλας και ο πολιτικός μηχανικός Γεώργιος Λινάρδος.

Σχετικά με την προσφορά της Ε.Κ.Σ. στους τομείς όπου δραστηριοποιήθηκε κατά τα πρώτα 40 χρόνια από την ίδρυσή της, σημειώνουμε ότι το παραπάνω χρονικό διάστημα θα μπορούσαμε να το χωρίσουμε σε δύο περιόδους:

α) σ’ αυτή της προετοιμασίας, του σχεδιασμού και της υλοποίησης ανέγερσης του κτηρίου και λειτουργίας ως Μουσείου και αίθουσας διαλέξεων και λοιπών εκδηλώσεων, και

β) σ’ αυτήν όπου τέθηκαν οι στόχοι και έγιναν πράξη σοβαρές πρωτοβουλίες, όπως η καθιέρωση κύκλου ομιλιών-μαθημάτων με την ενεργό συμμετοχή του ακροατηρίου, ξεφεύγοντας από τους κουραστικούς, πολλές φορές, μονολόγους του ομιλητή. Στη σειρά των ομιλιών-μαθημάτων εντάχθηκαν και τα «σολωμικά μαθήματα», με ομιλητές Κερκυραίους πνευματικούς ανθρώπους (1965-1966).

Για την παρακίνηση της νεολαίας και για τη μελέτη και τη σπουδή της τοπικής ιστορίας προκηρύχθηκαν βραβεία μεταξύ των μαθητών των Γυμνασίων (εξαταξίων τότε) με χρηματικά έπαθλα, που αργότερα αντικαταστάθηκαν με την προσφορά εκδόσεων της Ε.Κ.Σ. Οι διαγωνισμοί συνεχίστηκαν με τα βραβεία Ανδρόνικου Τζώρα, Σπύρου Ραθ, Έβελιν Καίσαρη και της Ε.Κ.Σ. εις μνήμην Θεόδωρου Μακρή, μετά τον θάνατό του, και στα πλαίσια του εορτασμού των 150 χρόνων από την Επανάσταση του 1821. Στα πλαίσια του εορτασμού της εθνικής παλιγγενεσίας εγκαινιάστηκε και το Μουσείο Σολωμού, ενώ η κανονική λειτουργία του και ως Κέντρου Σολωμικών Σπουδών άρχισε την 1^η Απριλίου 1973 με την πρόσληψη υπαλλήλου.

Στις 11 Ιουλίου 1970 απεβίωσε ο, από το 1968, επίτιμος πρόεδρος της Ε.Κ.Σ. Θεόδωρος Μακρής, του οποίου η προσφορά προς αυτήν υπήρξε καθοριστική. Τον εκλιπόντα είχε διαδεχθεί στην προεδρία της Ε.Κ.Σ., ήδη από διετίας, ο Κώστας Δαφνής.

Μεταξύ 14 και 20 Σεπτεμβρίου 1970 η Ε.Κ.Σ. διοργάνωσε με μεγάλη επιτυχία την Α΄ Επτανησιακή Εβδομάδα στην Κέρκυρα, θεσμός που είχε αποφασιστεί κατά το Γ΄ Πανιόνιο Συνέδριο του Σεπτεμβρίου 1965 (στη Ζάκυνθο). Κατά τη διάρκειά της «προβλήθηκε ικανοποιητικά η συμβολή των Επτανήσων στη Νεοελληνική Αναγέννηση […] ενώ αναθερμάνθηκε το θέμα της Ιονίου Ακαδημίας…». Στις πνευματικές εκδηλώσεις της εβδομάδας μετείχαν επιστήμονες και πνευματικοί άνθρωποι αναγνωρισμένου κύρους και ακτινοβολίας, όπως επί παραδείγματι οι: Πέτρος Χάρης, Γεώργιος Ζώρας, Γιώργος Σαββίδης, Κ.Θ. Δημαράς, Λίνος Πολίτης, Ν. Τωμαδάκης, Διονύσης Ζακυθηνός, Παν. Βοκοτόπουλος κ.ά. Στα πλαίσια της εβδομάδας πραγματοποιήθηκαν επίσης τρεις παραστάσεις του Εθνικού Θεάτρου με το «Ζαμπελάκι» του Διονυσίου Ρώμα, εκθέσεις έργων του ζωγράφου Άγγελου Γιαλλινά και σαράντα τριών παλαιών χαρτών της Κέρκυρας, πρωτότυπων και αντιγράφων, ορισμένοι από τους οποίους εκτίθενται στο κλιμακοστάσιο της Ε.Κ.Σ.

Το έτος 1971 πραγματοποιήθηκε δωρεά ποσού δρχ. 130.000 προς την Ε.Κ.Σ. για τον εμπλουτισμό του Μουσείου Σολωμού εκ μέρους του ζεύγους Μαίρης και Κίμωνος Κοσμάτου. Οι δωρητές αναγορεύτηκαν μεγάλοι ευεργέτες της Ε.Κ.Σ.

Το 1973 αποφασίστηκε η έκδοση του Αρχείου Καποδίστρια, έργο βαρύνουσας εθνικής σημασίας. Ο πρώτος τόμος εκδόθηκε το 1976. Τόσο ο τόμος αυτός όσο και ο επόμενος χρηματοδοτήθηκαν από το Υπουργείο Πολιτισμού και Επιστημών. Στην αντιμετώπιση της σχετικής δαπάνης συνέβαλε και το Ίδρυμα Μποδοσάκη, καθώς και η Αρχιεπισκοπή Β. και Ν. Αμερικής. Έχουν εκδοθεί εννέα τόμοι από τους δώδεκα που προέβλεπε ο αρχικός σχεδιασμός του έργου. Τον συντονισμό του έργου είχε αναλάβει εξ ολοκλήρου ο Κώστας Δαφνής.

Το έτος 1978 (28 Σεπτεμβρίου-1 Οκτωβρίου) η Ε.Κ.Σ. οργάνωσε στην Κέρκυρα το Δ΄ Πανιόνιο Συνέδριο. Το Α΄ (20-22 Μαΐου 1914) είχε οργανωθεί επίσης στην Κέρκυρα, με την ευκαιρία του εορτασμού των 50 χρόνων από την Ένωση, το Β΄ (26-27 Αυγούστου 1938) στην Ιθάκη και το Γ΄ στην Κέρκυρα – Αργοστόλι – Ζάκυνθο (23-29 Σεπτεμβρίου 1965), στα πλαίσια των εκδηλώσεων για τον εορτασμό της εκατονταετηρίδας της Ένωσης.

Το Δ΄ Πανιόνιο Συνέδριο σημείωσε πλήρη επιτυχία, τόσο από οργανωτικής πλευράς όσο και από πλευράς φιλολογικού και ιστορικού ενδιαφέροντος. Η ποιότητα των ανακοινώσεων υπήρξε πράγματι υψηλή. Ύστερα από μελετημένη προπαρασκευή εκ μέρους της Ε.Κ.Σ., οι εργασίες του Συνεδρίου διεξήχθησαν κατ’ υποδειγματικό τρόπο, όπως άριστη υπήρξε και η φιλοξενία των συνέδρων.

Το έτος 1978 απεβίωσε η Ισαβέλλα Δαλιέτου αφήνοντας στον Δήμο αστικά ακίνητα στην πόλη μας, συστήνοντας κληροδότημα βάσει των όρων του οποίου τα έσοδα από τα μισθώματα διατίθενται στο Ορφανοτροφείο Κερκύρας, στην Ιατροχειρουργική Εταιρεία Κερκύρας, στις νυκτερινές σχολές του Καλλιτεχνικού Ομίλου και στην Εταιρεία μας. Η δωρήτρια αναγορεύτηκε μεγάλη ευεργέτης.

Το έτος 1981 εγκαινιάστηκε η έκδοση σειράς αυτοτελών δημοσιευμάτων, με θέματα κερκυραϊκής ιστορίας, φιλολογίας και λαογραφίας, που αποτελούν προσφορά προς τον τόπο γνωστών ερευνητών και μελετητών σ’ αυτούς τους τομείς. Ήδη έχουν εκδοθεί είκοσι εννέα αντίστοιχες εργασίες, οι οποίες μαζί με το Αρχείο Καποδίστρια συμβάλλουν θετικά στην επτανησιακή ιστοριογραφία και γενικότερα στα νεοελληνικά γράμματα.

Το 1986 οργανώθηκε στην Κεφαλονιά το Ε΄ Πανιόνιο Συνέδριο, στις εργασίες του οποίου έλαβαν μέρος μέλη του Δ.Σ. της Ε.Κ.Σ., καθώς και άλλοι κερκυραίοι ερευνητές και μελετητές ως σύνεδροι-ομιλητές.

Με την οικονομική ενίσχυση του οικονομολόγου ακαδημαϊκού Άγγελου Αγγελόπουλου και τοπικών φορέων φιλοτεχνήθηκε από τον καθηγητή της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών Θεόδωρο Βασιλόπουλο προτομή του Ανδρέα Ανδρεάδη, διεθνούς φήμης οικονομολόγου και ιστορικού των Οικονομικών, η οποία τελικά τοποθετήθηκε αργότερα στον κήπο των Ανακτόρων (σημερινό «Κήπο του Λαού»). Ο Άγγελος Αγγελόπουλος είχε προσκληθεί από την Ε.Κ.Σ. για μια ομιλία με ανάλογο θέμα και ευχαρίστως δέχτηκε την σχετική εισήγηση του Προέδρου Κώστα Δαφνή. Η ομιλία πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα του Εμπορο-βιομηχανικού Επιμελητηρίου.

Στις 7 Ιουλίου 1987 η εξασθενημένη καρδιά του στυλοβάτη της Ε.Κ.Σ., του Κώστα Δαφνή, έπαψε να χτυπά. Αυτή η απώλεια δεν συγκλόνισε μόνο την οικογένειά του αλλά και τους άμεσους συνεργάτες του, ενώ ο πνευματικός κόσμος του τόπου μας έχασε έναν άξιο συνεχιστή της επτανησιακής παράδοσης.

Στις 30 Σεπτεμβρίου του ιδίου έτους το Δ.Σ. εξέλεξε παμψηφεί για τη θέση του προέδρου τον π. Αθανάσιο Τσίτσα – αξίωμα το οποίο διατήρησε μέχρι τον θάνατό του.

Στις 19 Αυγούστου 1988 απεβίωσε ο εκπαιδευτικός Γεώργιος Καλογερόπουλος, ενώ στις 19 Ιανουαρίου 1991 απεβίωσε ο Γεώργιος Λινάρδος, μηχανικός και ιστορικός μελετητής, αμφότεροι αντιπρόεδροι της Ε.Κ.Σ. Για τη θέση τους επελέγησαν και εκλέχτηκαν ο καθηγητής Αύγουστος Σορδίνας και ο αναπληρωτής καθηγητής του Ιονίου Πανεπιστημίου Ιωάννης Μάζης.

Από το 1988 η Ε.Κ.Σ. καθιέρωσε να δεξιώνεται τα μέλη και τους φίλους της στις αίθουσές της για την κοπή της βασιλόπιτας. Στα πλαίσια αυτής της εκδήλωσης, που συνεχίζεται ανελλιπώς, γίνεται κι ένας σύντομος απολογισμός των εκδηλώσεων που πραγματοποιήθηκαν κατά το λήξαν έτος, καθώς και παρουσίαση του προγραμματισμού των πνευματικών εκδηλώσεων κατά το τρέχον έτος.

Από το έτος 1990 άρχισε και η ετήσια έκδοση των Χρονικών, με τα πεπραγμένα του προηγούμενου έτους, η οποία και συνεχίζεται σε πιο εκτεταμένη μορφή, περιλαμβάνοντας τα τελευταία χρόνια και το κείμενο μιας από τις ομιλίες-ανακοινώσεις της αντίστοιχης χρονικής περιόδου, που παρουσιάζει ιδιαίτερο κερκυραϊκό ενδιαφέρον. Τα τεύχη των Χρονικών παραδίδονται δωρεάν στα μέλη της Ε.Κ.Σ. και σε όποιον άλλο τα ζητήσει.

Μετά την επιγραμματική αυτή αναφορά στις δραστηριότητες της Ε.Κ.Σ. κατά τα πρώτα 40 χρόνια από την ίδρυσή της, ας δούμε τη δράση της και κατά την επόμενη εικοσαετία, που συμπληρώνεται εφέτος.